Τα «Πειραγμένα» Ζάρια του Κλίματος

Paul Krugman        ΤΟ ΒΗΜΑ/ The New York Times

Πριν από δύο εβδομάδες, οι βορειοανατολικές πολιτείες βρίσκονταν στο έλεος του καύσωνα. Όμως σήμερα, καθώς γράφω αυτό το άρθρο, είναι μια αρκετά δροσερή μέρα στο Νιου Τζέρσεϊ, τουλάχιστον για τέλη Ιουλίου. Έτσι γίνεται με την ζέστη: αυξομειώνεται.

Κι όμως: τούτη η παρατήρηση- κλισέ μπορεί να είναι τελικά εκείνη που θα μας καταδικάσει σε κλιματική καταστροφή, με δύο τρόπους. Από τη μια μεριά, διότι η διαφοροποίηση των θερμοκρασιών από μέρα σε μέρα και από χρόνο σε χρόνο καθιστά ευκολότερο να αγνοήσουμε ή ακόμη και να συγκαλύψουμε τις μακροπρόθεσμες ανοδικές τάσεις. Από την άλλη, ακόμη και μια σχετικά μικρή αύξηση στις μέσες θερμοκρασίες μεταφράζεται σε πολύ συχνότερη εμφάνιση ακραίων φαινομένων, που προξενούν μεγάλες καταστροφές - σαν την φοβερή ξηρασία που πλήττει σήμερα την καρδιά της Αμερικής.

Ως προς το πρώτο σημείο: ακόμη κι αν έχουν τις καλύτερες προθέσεις, είναι σίγουρα δύσκολο για πολλούς ανθρώπους να εστιάσουν στην μεγάλη εικόνα, και όχι στις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις που βλέπουν καθημερινά. Όταν ο υδράργυρος είναι ψηλά, και οι σοδειές ξεραίνονται, όλοι συζητούν γι' αυτό, και αρκετοί συνδέουν την ξηρασία με το φαινόμενο της πλανητικής υπερθέρμανσης. Όταν όμως οι μέρες γίνουν πιο δροσερές, και πέσουν οι πρώτες βροχές, αναπόδραστα η προσοχή του κόσμου στρέφεται σε άλλα ζητήματα.

Το πράγμα χειροτερεύει φυσικά όταν εμπλέκονται στο παιχνίδι δυνάμεις που δεν έχουν τις καλύτερες προθέσεις. Υπάρχει πλέον μια τεράστια βιομηχανία αρνητών της κλιματικής αλλαγής, που χρηματοδοτείται αφειδώς από την Exxon, τους αδελφούς Κοχ και άλλους παίκτες που έχουν οικονομικό συμφέρον από την συνεχιζόμενη μαζική χρήση των ορυκτών καυσίμων. Και η εκμετάλλευση των διακυμάνσεων, του ευμετάβλητου της θερμοκρασίας, είναι το βασικό «εργαλείο» της βιομηχανίας άρνησης- από το παροιμιώδες σχόλιο του δικτύου Fox («Κάνει κρύο έξω! Ο Αλ Γκορ είχε άδικο!») μέχρι τις επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις ότι αυτό που βιώνουμε είναι μια περίοδος ψύχρανσης, και όχι θέρμανσης, επειδή στις μέρες μας κάνει λιγότερη ζέστη απ΄ ότι πριν από μερικά χρόνια.

Πως μπορούμε να ορίσουμε την σχέση ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή και την καθημερινή εμπειρία; Πριν από σχεδόν 25 χρόνια ο Τζέιμς Χάνσεν, ένας επιστήμονας της NASA που πρωταγωνίστησε στις αποκαλύψεις γύρω από την κλιματική αλλαγή, την συνέκρινε με ένα «φτιαγμένο» ζάρι. Φανταστείτε, είπε αυτός και οι συνεργάτες του, τις πιθανότητες ένα καλοκαίρι να είναι ζεστό, κανονικό ή δροσερό, σε σχέση με τους ιστορικούς μέσους όρους σαν ένα ζάρι που έχει αντιστοίχως δύο κόκκινες, δύο άσπρες και δύο μπλε έδρες. Ως τις αρχές του 21ου αιώνα, όπως προέβλεπαν, το κλιματικό ζάρι θα έχει αποκτήσει τέσσερις κόκκινες έδρες, μία άσπρη και μια μπλε. Τα καυτά καλοκαίρια θα γίνουν συχνότερα, αλλά και πάλι θα μεσολαβεί πότε πότε ένα δροσερό καλοκαίρι.

Έτσι κι έγινε. Όπως τεκμηριώνει μια νέα μελέτη του Δρ. Χάνσεν και άλλων, συνεχίζουν να καταγράφονται δροσερά σε σχέση με τους ιστορικούς μέσους όρους καλοκαίρια, αλλά σπανιότερα - ενώ τα καυτά καλοκαίρια έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε συχνότητα. Και 9 στα 10 πιο καυτά καλοκαίρια στην ιστορία καταγράφηκαν από το 2000 και μετά.

Έχει και συνέχεια: οι περίοδοι με ακραία υψηλές θερμοκρασίες, αυτές που συνέβαιναν πραγματικά σπάνια στο παρελθόν, τώρα έχουν γίνει σχετικά συνηθισμένες. Είναι σαν να φέρνει κανείς εξάρες - κάτι που συμβαίνει σε ποσοστό λιγότερο του 3% με κανονικά ζάρια, αλλά βέβαια είναι πολύ συχνότερο αν τα «πειράξεις». Και αυτή η αυξανόμενη συχνότητα ακραίων γεγονότων σημαίνει πως το τα βαριά κόστη της κλιματικής αλλαγής δεν είναι μια μακρινή προοπτική, δεκαετίες στο μέλλον. Αντιθέτως, ο «λογαριασμός» είναι κιόλας εδώ - έστω και αν οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν ως τώρα αυξηθεί λιγότερο από μισό βαθμό Κελσίου, σε σχέση με τα ιστορικά τους επίπεδα. Αν δεν ενεργήσουμε, θα αυξηθούν πολύ περισσότερο.

Η φοβερή ξηρασία στις μεσοδυτικές πολιτείες μας δίνει ένα καλό παράδειγμα. Το κύμα καύσωνα ήδη έστειλε την τιμή του καλαμποκιού σε ύψη -ρεκόρ όλων των εποχών. Αν αυτό συνεχιστεί, μπορεί να προκαλέσει μια παγκόσμια διατροφική κρίση, γιατί η Αμερική παραμένει ένας από τους σιτοβολώνες του πλανήτη. Και ναι, η ξηρασία συνδέεται με την κλιματική αλλαγή: τέτοια φαινόμενα συνέβαιναν και παλαιότερα, αλλά τώρα είναι πολύ πιθανότερο να συμβούν.

Θα οδηγήσει άραγε η σημερινή ξηρασία σε μια σοβαρή αντίδραση γύρω από το κλίμα; Η ιστορία δεν μας ενθαρρύνει. Οι αρνητές θα συνεχίσουν να αρνούνται τα πάντα, καθώς το να παραδεχτούν τώρα την επιστημονική ορθότητα όλων όσων τόσα χρόνια πολεμούσαν θα ήταν σαν να παραδέχονταν την δική τους ευθύνη για την επικείμενη καταστροφή. Και το κοινό είναι πολύ πιθανό να χάσει πάλι το ενδιαφέρον του για την όλη υπόθεση, την επομένη φορά που το ζάρι του κλίματος θα δείξει άσπρο ή μπλε.

Ας ελπίσουμε όμως ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα εξελιχθούν διαφορετικά. Κι αυτό γιατί η μεγάλης κλίμακας βλάβη από την κλιματική αλλαγή δεν είναι πλέον μια μελλοντική καταστροφή, αλλά συμβαίνει ήδη.