Ιδέες για μια νέα δημόσια διοίκηση και αυτοδιοίκηση

Του Ανδρέα Νεφελούδη

Α. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ, Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΕ ΟΡΓΑΝΟ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ.
Το κράτος στο σύνολο του και ειδικότερα η δημόσια διοίκηση, αποτελούσε ανέκαθεν το «λάφυρο» του φαύλου πολιτικού συστήματος του δικομματισμού. Χρησιμοποιήθηκε για την διευκόλυνση των ψηφοθηρικών και άλλων άνομων επιλογών των δύο, μέχρι πρότινος μεγάλων κομμάτων, δημιουργώντας στρατιές πολιτικών «αιχμαλώτων» από όσους κατά χιλιάδες διόριζαν σε αυτές τις υπηρεσίες, πέρα και ενάντια σε κάθε αξιοκρατική λογική, παραβιάζοντας κατάφωρα κάθε μορφή εργασιακής σχέσης. Το πελατειακό κράτος ανθούσε, οι διαδικασίες ανύπαρκτες, η αποτελεσματικότητα στο ναδίρ, και χιλιάδες ψυχές να άγονται και να φέρονται κατά την βούληση των κάθε φορά κυβερνώντων.


Οι δημόσιοι οργανισμοί λειτουργούσαν χωρίς οργανογράμματα, χωρίς περιγραφή θέσεων εργασίας, χωρίς προσοντολόγια, η υπηρεσιακή εξέλιξη ήταν στην διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε πολιτικού. Όλα αυτά γιατί έτσι βόλευε την πελατειακή ανομία, το ρουσφέτι και κυρίως την εξυπηρέτηση της ουσιαστικής αδιαφάνειας στην διαχείριση των πόρων.
Το κράτος, με εργαλείο του το δημόσιο, εκτός των άλλων, αποτελούσε για τα δύο αυτά κόμματα, το εφαλτήριο της διαπλοκής για την επιβίωση ενός μοντέλου κρατικοδίαιτου καπιταλισμού με τις αδιαφανείς-αμαρτωλές-συμβάσεις επιδότησης των εθνικών εργολάβων που ήταν και ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης και οι εθνικοί προμηθευτές απομυζώντας τον όποιο πλούτο παρήγαγε αυτό το αναποτελεσματικό δημόσιο και οι λειτουργίες του.
Η δυσλειτουργία λοιπόν του κράτους και η κατασπατάληση πόρων ήταν η πεμπτουσία της παρέμβασης σε αυτό των δύο κομμάτων που σήμερα, με τις μνημονιακές πολιτικές τους, προσπαθούν να το αναδιαρθρώσουν, αποφεύγοντας όμως να θίξουν τις βασικές παθογένειες της πελατειακής και παράλληλα εξαρτημένης από τους εθνικούς εργολάβους αντίληψης τους.
Το μεγάλο «πάρτι» των αδιαφανών οικονομικών συναλλαγών ολοκληρώθηκε την περίοδο Σημίτη και Καραμανλή, με το άλγος των Ολυμπιακών Αγώνων, τις παράνομες νομοθετικές εκχωρήσεις διαχείρισης έργων του δημοσίου στους ιδιώτες και την εισαγωγή εννοιών όπως η απασχολησιμότητα ακόμη και στον χώρο του δημοσίου που δημιούργησε στρατιές ημιαπασχολούμενων, απόλυτα εξαρτημένων από τα δύο κομματικά επιτελεία, με όνειρο την διατηρησιμότητα της εργασίας τους, έστω και με ελαστικές σχέσεις εργασίας. Έτσι, στον τομέα της απασχόλησης, δημιουργήθηκε ένας φαύλος κύκλος με ανθρώπους εργαζόμενους σε απόλυτη ομηρία που ενώ κάλυπταν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, κατά το μεγαλύτερο μέρος, προσλαμβάνονταν είτε με «μπλοκάκια» είτε με οχτάμηνες και δίμηνες επαναλαμβανόμενες συμβάσεις, αναπαράγοντας αντιθέσεις τόσο με τα σωματεία του χώρου δουλειάς, όσο και με άλλους εργαζόμενους στον χώρο.
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν τα όποια συγκριτικά πλεονεκτήματα της συσσωρευμένης εμπειρίας και της αξιοσύνης των κρατικών- δημόσιων λειτουργών να απαξιώνονται συστηματικά και να υποκαθίστανται με συμβάσεις με ιδιωτικούς φορείς που ουσιαστικά εξυπηρετούσαν τα άνομα σχέδια του κάθε φορά πολιτικού προϊσταμένου.
Όλο αυτό το σύστημα είχε εξυπηρετηθεί απόλυτα από την νομοθετική ελλειμματικότητα, από την απουσία διοικητικών νεωτερισμών και άλλες φορές από την μη εφαρμογή των όσων διατάξεων είχαν θεσπισθεί και είχαν ένα άλλο προωθητικό περιεχόμενο για την δημόσια διοίκηση και αυτοδιοίκηση.
Β. Η ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΗ ΛΑΙΛΑΠΑ ΚΑΙ Η ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ.
Το ξέσπασμα της κρίσης το 2009, βρήκε τους ιδεολογικούς εκφραστές της, τα δύο δηλαδή κόμματα της συγκυβέρνησης και τους νεοφιλελεύθερους υποστηρικτές τους, να εξαπολύουν μια άνευ όρων επίθεση απέναντι σε κάθε τι το δημόσιο. Το ιδεολόγημα ότι το δημόσιο ευθύνεται για όλα τα κακά της ελληνικής κρίσης, έγινε το όπλο για την έναρξη της άλωσης του δημοσίου από τα συμφέροντα των φίλων ιδιωτών της συγκυβέρνησης. Η αυτονόητη ανασυγκρότηση του δημοσίου μεταφράστηκε σε διάλυση του. Πρώτος στόχος οι άνθρωποι, οι υπάλληλοι με όποια εργασιακή σχέση, του δημόσιου, ευρύτερου δημόσιου και της αυτοδιοίκησης. Ανασύρθηκε το μύθευμα του πλεονάζοντος προσωπικού. Η δημοσιονομική προσαρμογή και το δημοσιονομικό όφελος αποτέλεσαν το όχημα της επίθεσης, όχι στην αναποτελεσματικότητα, αλλά στον άνθρωπο, στον εργαζόμενο. Με αποτέλεσμα σοβαρές έννοιες της διοικητικής επιστήμης, όπως η αξιολόγηση δομών και υπηρεσιών, όπως η στοχοθεσία, όπως ακόμα τα προσοντολόγια, ακόμα και η κινητικότητα, να ταυτιστούν αυθαίρετα με τις εργασιακές σχέσεις, με την εξέλιξη και την καριέρα των υπαλλήλων και με τις απολύσεις. Πουθενά ΣΕ ΚΑΝΕΝΑ ΠΕΔΙΟ της επιστημονικής θεωρίας για την δημόσια διοίκηση οι έννοιες αυτές ΔΕΝ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ με όλα τα παραπάνω, παρά μόνο με την ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ.
Με το πρόσχημα της εξυγίανσης του δημόσιου τομέα, ρίχτηκαν βορά στην εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών οι άνθρωποι, χωρίς κανείς να παρεμβαίνει στις λειτουργίες, στον εκσυγχρονισμό του δημοσίου και στην βελτίωση της αποτελεσματικότητας του.
Η έννοια της αξιοποίησης του υφιστάμενου ανθρώπινου δυναμικού δεν απασχόλησε καθόλου τους εμπνευστές αυτών των πολιτικών.
Η απλούστευση των διαδικασιών της γραφειοκρατίας, που κοστίζει σύμφωνα με μέτριους υπολογισμούς πάνω από 10 δις € ετησίως, δεν ήταν πρόταγμα πολιτικής.
Η καθιέρωση αντικειμενικών διαδικασιών για την απελευθέρωση των διοικητικών λειτουργιών από το πολιτικό σύστημα δεν αποτέλεσε ούτε καν πεδίο άσκησης νέων πολιτικών.
Αποτέλεσμα αυτής της μνημονιακής λαίλαπας ήταν οι χιλιάδες απολύσεις, οι επίσης χιλιάδες συνταξιοδοτήσεις των πλέον έμπειρων και ικανών στελεχών του δημοσίου και της αυτοδιοίκησης, η διεύρυνση της αναποτελεσματικότητας του και ακόμα η περαιτέρω διεύρυνση της γραφειοκρατίας σε όλες τις συναλλαγές με τους πολίτες, όπως και των φορέων του δημοσίου μεταξύ τους.
Το ευέλικτο δημόσιο που έχει ανάγκη το κράτος δεν σημαίνει λιγότερο προσωπικό αλλά ευέλικτες διαδικασίες εξυπηρέτησης.
Είμαι απόλυτα πεισμένος πως με την πολιτική που ακολουθούν, ακόμα και με 1000 ανθρώπους αν μείνει το δημόσιο, αυτό θα λειτουργεί με τον ίδιο νοσηρό και αναποτελεσματικό τρόπο, γιατί και η συνταγή είναι λάθος και η συντήρηση του πελατειακού τρόπου και μοντέλου λειτουργίας παραμένει στην κορυφή των επιλογών της συγκυβέρνησης.
Αυτό έχει την εξήγηση του στην ιδεολογική εμμονή της συγκυβέρνησης να απομειώσει τον ρόλο του κράτους και του δημοσίου και να εκχωρήσει μια σειρά αρμοδιοτήτων, στην άσκηση τους, σε φίλους ιδιώτες, χωρίς επιπλέον να παράγεται οποιοδήποτε δημοσιονομικό όφελος.
Τα παρακάτω παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά:

1. Η εγκληματική κατάργηση της Δημοτικής Αστυνομίας πέραν του ότι στέρησε από πόρους την αυτοδιοίκηση, δημιούργησε ένα τεράστιο δημοσιονομικό κόστος, διότι οι απαραίτητες υπηρεσίες των δημοτικών αστυνόμων υποκαθίστανται από αναθέσεις σε ιδιωτικές εταιρείες σεκιούριτι με τριπλάσιο κόστος, παρότι οι εργαζόμενοι σε αυτές αμείβονται με μισθούς πείνας.
2. Η απομάκρυνση των σχολικών φυλάκων πέραν του ότι διεύρυναν το κόστος για την αποκατάσταση των πολλαπλάσιων ζημιών στα αφύλακτα σχολεία, διεύρυναν ακόμα περισσότερο το κόστος από τις αναθέσεις σε ιδιωτικές εταιρείες της φύλαξης τους
3. Η επιλογή να ενταχθεί η διαδικασία πληρωμής όλων των δημόσιων και δημοτικών υπαλλήλων στην ενιαία αρχή πληρωμών, πέραν της σημαντικής γραφειοκρατίας και του επιπλέον κόστους που συνεπάγεται αυτό, οι φορείς του δημοσίου και της αυτοδιοίκησης επιβαρύνονται με το κόστος της πληρωμής του ΔΙΑΣ για την διαχείριση του όλου συστήματος, κόστος που δεν υπήρχε παλαιότερα.
   

Με τα παραπάνω παραδείγματα γίνεται προφανής τόσο η υποκρισία της συγκυβέρνησης για την επίτευξη δημοσιονομικού οφέλους, όσο και η επιλογή της, πέραν κάθε επιπλέον κόστους, να εξυπηρετήσει πάση θυσία φίλια ιδιωτικά συμφέροντα με περίεργες  και μη αποκαλύψιμες ακόμη υπόγειες συναλλαγές.
Στο πλαίσιο αυτό, το νομοσχέδιο Μητσοτάκη για το δημόσιο, αποτελεί γάγγραινα για την αποτελεσματικότητα του χώρου, ναρκοθετεί πλήρως την όποια αντικειμενική έννοια αξιολόγησης των υπαλλήλων, που γίνεται χωρίς κανένα κριτήριο και συντηρεί το πελατειακό σύστημα λειτουργίας του κράτους. Χαρακτηριστικό για τον βίο και την πολιτεία του εν λόγω Υπουργού είναι το ότι ακούστηκε για τον τρόπο που χειρίστηκε, μέσω των πελατειακών συμβούλων του, το θέμα με την κατάταξη σε άλλους φορείς των απολυμένων δημοτικών αστυνόμων , όπως καταγγέλθηκε επίσημα από την ΠΟΕ ΟΤΑ.
Η Ελλάδα, παρόλη την σαρωτική επέλαση των ιδεοληπτικών τροικανών και των εγχώριων υπαλλήλων τους και κυρίως εξαιτίας αυτής της επέλασης παραμένει η μόνη Ευρωπαϊκή χώρα που δεν εφαρμόζει καμία από τις πολιτικές εκσυγχρονισμού των διοικητικών λειτουργιών του δημοσίου και της αυτοδιοίκησης όπως αυτές έχουν υλοποιηθεί σε άλλες χώρες της Ε.Ε., αγνοώντας πλήρως την εφαρμογή μιας σειράς κανονισμών  της ΕΕ για τα θέματα αυτά.
Γ. ΓΙΑ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ.
Το όποιο σχέδιο για την ανατροπή αυτής της κατάστασης από την αυριανή κυβέρνηση της αριστεράς πρέπει να έχει ως αφετηρία του τις παρακάτω βασικές παραμέτρους:

1. Κέντρο για την όποια αλλαγή είναι η επαναφορά του ανθρώπου-εργαζόμενου ως βασικού παράγοντα ανατροπής, η ανάδειξη και η βελτίωση των προσόντων του, η αναγνώριση της ουσιαστικής συμμετοχής του ίδιου σε όποια διαδικασία εκσυγχρονισμού του δημόσιου χώρου και της αυτοδιοίκησης και η αποκατάσταση όλων των μνημονιακών πολιτικών που εφαρμόστηκαν σε βάρος του.
2. Την αναγνώριση του καθοριστικού ρόλου του δημόσιου χώρου, του κράτους, ως βασικού εργαλείου για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, με την ανατροπή όλων των νομοθετικών επιλογών της μνημονιακής-νεοφιλελευθερης κυβέρνησης που οδηγούν στην εκχώρηση της άσκησης αρμοδιοτήτων του κράτους στους ιδιώτες. Για παράδειγμα η άσκηση αποκλειστικών αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης δεν μπορεί να είναι αντικείμενο άσκησης τους από ιδιώτες, παρά μόνο στο μέτρο της ανάθεσης με πλήρη αρμοδιότητα ελέγχου από τους κρατικούς και αυτοδιοικητικούς φορείς, έτσι ώστε να λυθούν προβλήματα και να αντιμετωπιστεί το «πάρτι» με τα προϊόντα αυτών των αρμοδιοτήτων (πχ διαχείριση απορριμμάτων). Εδώ υπεισέρχεται η έννοια της πολιτικής και ενός νέου κανονιστικού πλαισίου με αρχές για την συνέργια δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με κύριο γνώμονα την προστασία και εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος.
3. Την ουσιαστική και ριζική αποσύνδεση της πολιτικής από την διοικητική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και αυτοδιοίκησης. Δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί η παραφθορά της εμπλοκής της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας των φορέων αυτών (Υπουργός, υφυπουργός, δήμαρχος αντιδήμαρχος κλπ) με την διοίκηση των οργανισμών αυτών. Αυτή, η διοίκηση, πρέπει να είναι αντικείμενο μόνιμων και σταθερών διοικητικών εσωτερικών διεργασιών και οργάνων.
4. Την αποσύνδεση μιας σειράς εννοιών βελτίωσης και εκσυγχρονισμού των λειτουργιών της δημόσιας διοίκησης και της αυτοδιοίκησης από την συσχέτιση τους με την όποια μισθολογική ή υπηρεσιακή εξέλιξη του προσωπικού και τέλος
5. Την κατάργηση όλων των μορφών ελαστικής απασχόλησης στο χώρο του δημοσίου και της αυτοδιοίκησης, με την καθιέρωση ενός αντικειμενικού συστήματος επιλογής προσωπικού που θα ανταποκρίνεται αφενός στις πάγιες και διαρκείς ανάγκες των φορέων και σε αυτές που έχουν εποχιακό χαρακτήρα.
   

Στο πλαίσιο λοιπόν όλων των παραπάνω, πρέπει τις πρώτες μέρες της νέας διακυβέρνησης να ληφθούν νομοθετικά οι παρακάτω πρωτοβουλίες:

1. Αποκλειστικό δικαίωμα διοίκησης μόνο στους υπαλλήλους διευθυντές των δημόσιων οργανισμών και αυτών της αυτοδιοίκησης και όχι στην πολιτική ηγεσία. Διαχωρισμός της πολιτικής από την διοικητική εξουσία.
2. Καθιέρωση αντικειμενικών διαδικασιών, ενός ΙSO του δημόσιου και της αυτοδιοίκησης, για την εκτέλεση καθηκόντων εξυπηρέτησης των πολιτών και των λοιπών συναλλασσόμενων με το δημόσιο φορέων.
3. Καθιέρωση του Κοινού Πλαισίου Αυτοαξιολόγησης, του ευρωπαϊκού προτύπου, για όλους τους φορείς της δημόσιας διοίκησης και αυτοδιοίκησης ως μόνιμου και σταθερού διοικητικού εργαλείου εξυπηρέτησης και βελτίωσης, αποσυνδεδεμένου πλήρως από την όποια εργασιακή, διοικητική και μισθολογική εξέλιξη των υπαλλήλων. Εξάλλου το παραπάνω ευρωπαϊκό πρότυπο θα ασκείται από τους ίδιους τους υπαλλήλους με αντικειμενικό και ενιαίο τρόπο για όλους τους φορείς.
4. Καθιέρωση του συστήματος διοίκησης μέσω στόχων, δηλαδή της λειτουργίας των φορέων αυτών με μετρήσιμους ετήσιους στόχους βελτίωσης, εργαλείο που προϋποθέτει την βελτίωση  μέσω διαρκούς επιμόρφωσης του προσωπικού και ενίσχυσης των τεχνικών και διοικητικών υποδομών.
5. Απλούστευση διαδικασιών και αντιμετώπιση της πολυνομίας και γραφειοκρατίας σε όλα τα επίπεδα της διοικητικής λειτουργίας. Ενίσχυση των ΚΕΠ και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων τους, περιορισμός των απαιτούμενων δικαιολογητικών.
6. Απελευθέρωση των προσλήψεων βάσει οργανογραμμάτων και με αντικειμενικές διαδικασίες για την κάλυψη των πάγιων και διαρκών αναγκών των φορέων αυτών.
7. Προσδιορισμός της έννοιας της ανάγκης για εποχιακό ή έκτακτο προσωπικό 8μηνης ή 4μηνης διάρκειας.
8. Κατάργηση όλων των νομοθετημάτων (νόμοι, υπουργικές αποφάσεις, εγκύκλιοι, ΠΝΠ κλπ) που αφορούν στην διαθεσιμότητα και την εργασιακή εφεδρεία για όλο το προσωπικό του δημόσιου και της αυτοδιοίκησης.
9. Κατάργηση όλων των νομοθετημάτων που αφορούν στην δημοτική αστυνομία και τους σχολικούς φύλακες με ταυτόχρονη επαναπρόσληψη τους στις αρχικές τους θέσεις.
10. Επανακαθορισμός των ορίων του ενιαίου μισθολογίου με βάση τα όσα θα ισχύσουν από την νέα διακυβέρνηση για τον κατώτατο μισθό.
11. Θέσπιση μέσα από διαγωνιστική διαδικασία, καταρχήν από το υφιστάμενο προσωπικό, του μόνιμου Γενικού Γραμματέα Υπουργείων, Περιφερειών και Δήμων που μαζί με την θέσπιση των συμβουλίων διευθυντών (συμβούλια διοίκησης) θα είναι αρμόδιοι για το σύνολο των διοικητικών λειτουργιών των φορέων αυτών.
12. Θέσπιση της συμμετοχής των συλλογικών φορέων των εργαζομένων στα παραπάνω συμβούλια διοίκησης.
13. Απλούστευση και επανακαθορισμός της έννοιας της ελεγκτικής διαδικασίας των φορέων του Δημοσίου και της αυτοδιοίκησης, κυρίως με την εισαγωγή του θεσμού των μονάδων εσωτερικού ελέγχου με στόχο την χειραφέτηση στην αυτοδιαχείριση τους.
14. Καθιέρωση και συγκρότηση της λειτουργίας σε κάθε διοικητική δομή, μονάδων ποιότητας και οργάνωσης της λειτουργίας τους ως μονάδων παρακολούθησης της εφαρμογής των εσωτερικών διαδικασιών, μέτρησης αποτελεσμάτων και διενέργειας ερευνών ικανοποίησης τόσο μεταξύ των εργαζομένων, όσο και των πολιτών και φορέων που εξυπηρετούνται από αυτές.
15. Επαναπροσδιορισμός του ρόλου, του χαρακτήρα και του αριθμού των συμβούλων του πολιτικού προσωπικού, με την εισαγωγή στην διαδικασία αυτή της έννοιας της αξιοποίησης του υφιστάμενου προσωπικού και της κατ’ εξαίρεση χρήσης ιδιωτών όπου δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες ειδικότητες.
16. Αναβάθμιση του ρόλου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, ως εργαλείου διαρκούς επιμόρφωσης των στελεχών του Δημοσίου και της Αυτοδιοίκησης.
17. Κατάργηση κάθε έννοιας προληπτικού ελέγχου από τους παρέδρους του ελεγκτικού συνεδρίου, καθιέρωση ενός σαφούς και πλήρως καθορισμένου ελεγκτικού πλαισίου – δειγματοληπτικού χαρακτήρα – από δομές συνεργασίας της δημόσιας διοίκησης, της αυτοδιοίκησης και της δικαιοσύνης.
18. Απαγόρευση κάθε ελέγχου σκοπιμότητας των πολιτικών και διοικητικών αποφάσεων των φορέων της δημόσιας διοίκησης και αυτοδιοίκησης.
19. Θέσπιση της υποχρεωτικότητας της δημόσιας διαβούλευσης για την λήψη σοβαρών αποφάσεων επενδυτικού και αναπτυξιακού χαρακτήρα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, μεταξύ της Διοίκησης των φορέων των τριών επιπέδων, αρμόδιων συλλογικών φορέων και ενώσεων πολιτών. Στον βαθμό που δεν επιτυγχάνεται η συναίνεση καθιέρωση των τοπικών δημοψηφισμάτων.
20. Καθιέρωση μορφών κοινωνικής και λαϊκής συμμετοχής αποφασιστικού χαρακτήρα σε πρώτο τοπικό επίπεδο για την άσκηση τοπικών και κλαδικών πολιτικών.
21. Καθιέρωση ενός νέου κανονιστικού πλαισίου για την συνέργια δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, κατά κύριο λόγο στο πεδίο των τοπικών επενδυτικών και αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, με γνώμονα την διατήρηση της έννοιας της αποκλειστικότητας στην διαχείριση των τοπικών υποθέσεων από τους αρμόδιους φορείς σε όλα τα επίπεδα του δημοκρατικού προγραμματισμού.