Le Monde: Σιωπηρά και διακριτικά, η ΕΕ ασκεί «ήπια εξουσία» στον κρίσιμο τομέα της ενέργειας

Στη διπλωματία, οι σημαντικότερες πρόοδοι είναι συχνά οι πιο διακριτικές, ενώ οι αποτυχίες γίνονται αισθητές σε όλο τους το μέγεθος. Το 2013, θα υπάρξει μια πολύ σοβαρή διπλωματική εξέλιξη: ο νέος τρόπος με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χειριστεί την Gazprom, τον ρωσικό γίγαντα του φυσικού αερίου. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποιεί μια έρευνα εναντίον του ομίλου για μονοπωλιακή πολιτική και αλλοίωση των τιμών σε πολλές χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης.

Φαινομενικά, η υπόθεση μοιάζει με έναν ανιαρό τεχνοκρατικό φάκελο. Όπως γράφει όμως η Natalie Nougayrede στην εφημερίδα Μοντ, η πολιτική σημασία της είναι τεράστια. Και αποδεικνύεται πως όταν η ΕΕ έχει να κάνει με το εξωτερικό, «μετρά» πολύ περισσότερο από το άθροισμα των μελών της.

Η Gazprom είναι εδώ και δέκα χρόνια το κλειδί της στρατηγικής του Βλαντιμίρ Πούτιν απέναντι στην Ευρώπη. Ο στόχος του ρώσου ηγέτη ήταν ανέκαθεν να αυξήσει την εξάρτηση των Ευρωπαίων από το φυσικό αέριο της Σιβηρίας, ώστε να χρησιμοποιήσει στη συνέχεια αυτή την εξάρτηση για πολιτικούς σκοπούς. Μια έκθεση που παραδόθηκε στις 12 Δεκεμβρίου στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Γερουσίας είναι αποκαλυπτική. Από το 1998, η Ρωσία έχει διακόψει ή μειώσει τουλάχιστον είκοσι φορές την παροχή φυσικού αερίου στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης σε μια προσπάθεια να επηρεάσει τις οικονομικές ή πολιτικές τους επιλογές. Η Μόσχα εκμεταλλεύτηκε την ευάλωτη θέση των πιο αδύναμων πελατών της, προσεγγίζοντας ταυτοχρόνως τις μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές εταιρείες, ώστε να αποκομίσει οφέλη από τη διαίρεση των συνομιλητών της.

Θα περίμενε κανείς πως ύστερα από τέτοια μεταχείριση, οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης θα εξέφραζαν μια ηχηρή ικανοποίηση για την έρευνα των Βρυξελλών. Στην πραγματικότητα, οι χώρες αυτές διατηρούν χαμηλούς τόνους, ώστε να μην κατηγορηθούν για αντιρωσικά αισθήματα. «Η Επιτροπή υπερασπίζεται το ευρωπαϊκό κοινό συμφέρον», δηλώνει στη Μοντ ο πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι. «Αυτό θα ωφελήσει μακροπρόθεσμα τη Ρωσία, καθώς πολλοί είναι εκείνοι στην Ευρώπη που διστάζουν να υπογράψουν συμβόλαια με τη Μόσχα λόγω των πολιτικών παρεμβάσεων που παρατηρούνται».

Όλα αυτά είναι φυσιολογικά, σημειώνει από την πλευρά του ο τσέχος υπουργός Εξωτερικών Κάρελ Σβάρτζενμπεργκ, υπενθυμίζοντας ότι ανάλογη έρευνα είχε διεξαχθεί πριν από λίγα χρόνια και κατά της Microsoft.

Οι εξελίξεις αυτές σημειώνονται σε μια περίοδο μεγάλων αλλαγών στην αγορά της ενέργειας. Η Ρωσία, που παρέχει το ένα τέταρτο του φυσικού αερίου που εισάγει η Ευρώπη, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με την επανάσταση της σχιστολιθικής αργίλου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούν σύντομα να εξάγουν υγροποιημένο φυσικό αέριο προς την Ευρώπη. Η κυριαρχία της Gazprom θα τεθεί έτσι υπό αμφισβήτηση. Ο Πούτιν το γνωρίζει, γεγονός που εξηγεί την ένταση που επικράτησε στην τελευταία σύνοδο ΕΕ - Ρωσίας.

Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι η εφαρμογή, διακριτικά και αποτελεσματικά, της soft power (της ήπιας ισχύος) της Ευρώπης. Αν η Ρωσία θέλει να αποτελεί έναν αξιόπιστο εταίρο της Ευρώπης, θα πρέπει να ισχύουν και για εκείνη οι κανόνες που ισχύουν για όλους. Ακόμη καλύτερα θα ήταν αν οι Ευρωπαίοι έβρισκαν έναν ανάλογο τρόπο για να πιέσουν τους Ρώσους να σταματήσουν τη μεταφορά όπλων στη Συρία του Άσαντ. Η Μόσχα πληρώνει τον δικτάτορα και η Ευρώπη τους πρόσφυγες. . . Πώς θα μπορέσει να μην περιθωριοποιηθεί;

Η δημοσιογράφος της Μοντ προτείνει μερικές ιδέες. Η ΕΕ θα μπορούσε να συνδέσει τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για τη «στρατηγική σύμπραξη» με τη Ρωσία με κάποιες χειρονομίες της τελευταίας απέναντι στη Συρία. Θα μπορούσε επίσης να ερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους ρωσικές εταιρείες, δραστήριες στην Ευρώπη, παραβιάζουν εδώ κι ένα χρόνο το εμπάργκο κατά της Συρίας. . .

Πηγή: ΑΜΠΕ